KATO ANAY SA BALETE: Estorya it Katilingban nga nagakinahang-ean it Pagbueong ku Dios


(A similar entry has been also published as a note in SaintRaphael the Archangel Parish Facebook Account

Nagapangutana ka, “Ham-an gid a nga si San Rafael Arkangel do patron it Balete?” “Ham-an gid a nga sa bug-os nga Dioceses it Kalibo o Provincia it Akean, ro Balete eat’a ro may patron nga Arkangel?”
Iya sa Amon (Sinipi halin sa Apdo ni San Rafael)

Mayad nga pangutana. Mabudlay ugaling sabton. Pero bisan pa, dapat gid man nga atong tinguhaan nga hangpon eamang nga maintiendihan ta rong aton nga gin-umpisahan. Sa rato, mabanta ta kun siin rong aton nga paadtunan.

Amat-amat eang. Aton rong higayon makaron. Ibhi kami sa rayang pagpanikangon sa Daean. Estoryahan naton rayang mga bagay-bagay. Basi pa man, sa aton nga pagbaeayluhan it ihibaeo ag experiensya, mahangpan ta ag malingling rong kamatuoran.

Umpisahan ta anay sa nahanabo kato. Mamasyar ay kita ku tiempo it mga Español iya sa aton. Partikular sa dag-on 1882 sa Balete. Kato nga tiempo, ro Balete hay isaea sa 33 ka “pueblos” ku provincia it Capiz. Ro parokya hay parte man ku Dioceses it Jaro. Do census it 1870 hay nagasugid nga may una nga 3,023 ka pumueoyo rong Balete, ngani nga ku 1804 nahimo eon ra nga “pueblo” o banwa (bisan pa nga ro policy kato hay dapat nga may una nga 5,000 nga populasyon rong sangka comunidad bag-o mangin banwa).

 Masubo rong sitwasyon ku 1882. Haeos sa kada pamaeay hay may nagapanangison. Ro awtoridad hay nagapaninguha nga mataw-an it solusyon rong problema. Sa listahan, may una eon nga sobra sa ciento quarenta (140) ka patay sa sueod eang it sangbuean nga nagtaliwan. Sa pagkamatuod, 144 gid tanan rong nagkaeamatay, suno sa report kung gobernadorcillo nga mabasa mo una sa manuscript nga Memoria dela Provincia de Capiz (Mayo de 18, 1882) sa National Archives of the Philippines.  Suno sa report, cholera outbreak rong kadahilanan ku andang pagkamatay.
Rong mga tumueo-o, sa pamuno ku andang cura parocco (tiempo eon da ni Don Padre Vicente Guanco) hay naghimo it novena para sa andang patron, Sr. San Rafael Arcangel. Dayon may ginhimo sanda nga procesyon. Pangamuyo nanda nga rong Ginuo hay magbueong kanda. Rāfāʾēl, buot hambaeon, ro Dios hay gabueong.  Pangamuyo nanda nga sanda ag rong andang pinalangga hay pagabuengon it Dios paagi kay San Rafael. Pangamuyo nanda nga rong andang pagpanaghoy sa kasubo hay mangin hugyaw sa kasadya.

Ag ro Dios hay nag-ulikid kanda. Si San Rafael hay nag-unong kanda. Pareho nga gin-ibhan na si Tobias sa anang pagpamanawon, gin-ibhan na man do kada Baleten-on sa anang pagpamanawon sa Daean it Kabuhi. Kato. Makaron. Kaibahan naton si San Rafael nga Arkangel, patron it manugbueong ag ku mga nagapang-eakaton, ku nga bulag ag ku mga nagapangasawa, patron it Baleten-on. 

A restless heart's supplication through St. Raphael

Comments

Popular posts from this blog

Pitiw 101 for the Curious and the Kids at Heart

SOOTHING AS NIGHT WINDS ARE: An Interpretation of the poem by that title by Salvador B. Espinas

Something About Tumbo (Cara y Cruz): A Hypothesis